POZNAWCZO-BEHAWIORALNE TERAPIE UZALEŻNIEŃ

Terapia poznawczo-behawioralna  CBT stanowi syntezę dwóch wcześniejszych  tradycji terapeutycznych: terapii poznawczej i behawioralnej.
Terapia behawioralna stosuje interwencje oparte na warunkowaniu klasycznym i instrumentalnym. Jeden z wczesnych  przykładów może stanowić systematyczna desentytyzacja  polegająca na uczeniu  technik relaksacyjnych i systematycznym wystawianiu ich na działania bodźca wywołującego lęk , gdy znajdują się w stanie relaksacji.  Poniewaz stan relaksacji jest pzreciwny do odczuwania niepokoju, dochodzi do osłabienia wyuczonego skojarzenia miedzy bodźcem a reakcja lekową. 
Natomiast w świetle terapii poznawczej  cierpienie psychiczne jest rezultatem zaburzenia procesów przetwarzania informacji, które prowadza do negatywnych zniekształceń poznawczych. Zniekształcenia poznawcze  są wyuczone i można je rozłożyć  na pewną liczbę specyficznych zaburzeń poznawczych, które utrwalają antyprzystosowawcze  uczucia i zachowania . Terapia poznawcza polega na identyfikowaniu tych zakłóceń i na pomocy  w nauczeniu się postrzegania świata w sposób bardziej obiektywny, co prowadzi do łagodzenia cierpień psychicznych. Podobnie jak terapia behawioralna, terapia poznawcza opiera się na modelu uczenia się , choć skupia się na zmianie przekonań i myśli leżących u podstaw zachowań, podczas gdy terapia behawioralna zajmuje się zachowaniami dającymi się zaobserwować.

Terapia poznawczo-behawioralna łączy w sobie terapię behawioralną i poznawczą przez stosowanie teorii uczenia się zarówno do obserwowanych zachowań, jak i do myśli i emocji.  CBT opiera się na teorii uczenia się społecznego i na założeniu, że zachowania - takie jak uzależnienie  sa wyuczone w procesach połączonego warunkowania klasycznego i instrumentalnego oraz naśladowania.  W odniesieniu do uzależnień CBT zakłada , że jednostki pierwotnie uczą się korzystać z alkoholu cz narkotyków obserwując innych. Jeśli te obserwacje zachęcą  ich do sięgania po substancje psychoaktywne , to może dojść do instrumentalnego warunkowania , w trakcie którego osoba doświadcza przyjemnych efektów  i po wielokroć korzysta z substancji , aby odtworzyć doznania. Antycypacja użycia substancji może wywoływać silne pragnienie , głód, a eliminacja głodu przez użycie substancji ma bardzo silne działanie nagradzające. Klasyczne warunkowanie przyczynia się do uzależnienia w ten sposób , że pzryjmowanie substancji uzależniającej  kojarzone jest po wielokroć  z bodźcami środowiskowymi, takimi jak określone osoby, miejsca, obiekty, pory, substancje, nastroje.

Modele CBT ujmują zachowania związane z uzależnieniem jako nawyki, które są kształtowane w wyniku uczenia się, zakładają, że nawyki można zmieniać dzięki nabywaniu umiejętności behawioralnych i strategii poznawczych. Podobnie jak terapia behawioralna, CBT także posługuje się technikami wyrosłymi z warunkowania klasycznego i instrumentalnego. Rezultatem warunkowania klasycznego jest to, że okreslone bodźce (osoby, miejsca, sytuacje, widoki, zapach, substancje, przedmioty do aplikacji narkotyków) kojarzą się  z przyjmowaniem narkotyków, dlatego osoby takie doświadczają głodu pod  pod działaniem owych bodźców.Aby zmniejszyć ryzyko głodu, klienci uczą się rozpoznawać  i unikać  uwarunkowanych w ten sposób  bodźców wyzwaląjacych. W ramach  warunkowania instrumentalnego osoby zachęcane są przez terapeutę do  nagradzania siebie za osiągnięcie celów.

Tak jak w terapii poznawczej, w CBT przyjmuje się jako główne  założenie, że zachowania i uczucia wywoływane są przez myśli o innych ludziach, wydarzeniach i sytuacjach. Teoria i praktyka CBT polega na modelu ABC ludzkich  emocji i zachowań. Ludzie, wydarzenia i sytuacje uważane są za determinanty bądź poprzedniki, które mogą, choć nie muszą, prowadzić do określonych uczuć i zachowań, konsekwencji w zależności od pośredniczących przekonań.

Sposób myślenia o świecie jest czymś wyuczonym , antyprzystosowawcze zachowania i uczucia mogą podlegać zmianom, jeśli nauczymy się myśleć w nowy sposób.  Poprzednikami użycia substancji psychoaktywnej moga byc negatywne wydarzenia , takie jak utrata pracy, konflikty międzyludzkie czy problemy finansowe. Może to uruchamiać myślenie: "To jest trudne, nie poradzę sobie z tym , lepiej się napiję."

Jednym z wcześniejszych zastosowań CBT w dziedzinie uzależnień jest zapobieganie nawrotom. W modelu RP nawrót postrzegany jest nie jako porażka, ale jako istotna część procesu zdrowienia i okazja do uczenia się. Marlatt opisuje efekt  przerwania abstynencji rozpaczą i poczuciem porażki. Takie negatywne uczucia i myśli podkopują pewność siebie i zwiększaja prawdopodobieństwo , że jednorazowe potkniecie przekształci się  w pełnowymiarowy nawrót.
Najważniejszym celem CBT jest pomoc osobom  w nabyciu umiejętności , które pozwolą im trwale  uwolnić od przyjmowania alkoholu lub narkotyków.

 

Peter M. Miller Terapia uzależnień. Metody oparte na dowodach naukowych. s 168-170

 

 

 

 

• poprz.
• nast.